Frank Manuhutu is op 1 januari 2017 benoemd tot de eerste EASA-vertegenwoordiger in Zuidoost-Azië. Tot aan zijn pensioen in 2020 heeft hij leiding gegeven aan het regionale EASA-kantoor in Singapore. In gesprek met TIFA MAGAZINE vertelt Frank over zijn rol binnen de EASA, de internationale luchtvaart, zijn ervaringen in Indonesië en uiteraard zijn Molukse roots.
“Ik dacht in eerste instantie dat mijn roots een voordeel zou zijn, maar na verloop van tijd merkte ik toch dat ik in veel opzichten ontzettend Europees ben”
Tekst: Estafano van Aanholt
Wie is Frank Manuhutu?
Na afronding van zijn rechten studie heeft Frank Manuhutu achtereenvolgens als rijksambtenaar gewerkt bij de Nederlandse Koninklijke Marine en bij het toenmalige ministerie van Verkeer en Waterstaat (V&W). Binnen V&W hield hij zich bezig met het internationale wegvervoer en Europese wegeninfrastructuur en werd vervolgens geplaatst als hoofd bureau bezwaar en beroep bij het Directoraat Generaal Luchtvaart van het ministerie. Vanuit V&W werd hij vervolgens gedetacheerd bij de Joint Aviation Authorities in Hoofddorp en bij de Europese Commissie. In maart 2006 werd hij benoemd tot EU ambtenaar en werkte als Chief Legal Adviser, waar hij leiding gaf aan de juridische afdeling van het EU agentschap voor Luchtvaartveiligheid (EASA) in Keulen, Duitsland. Op 1 Januari 2017 werd hij benoemd tot EASA vertegenwoordiger in zuidoost-Azie en geplaatst als EU diplomaat bij de EU Delegatie in Singapore.
Waar staat de EASA voor?
Het Europees Agentschap voor de Luchtvaart Veiligheid, oftewel European Union Aviation Safety Agency (EASA) is een agentschap van de Europese Unie, opgericht in 2002 en gevestigd in Keulen, Duitsland. Het Agentschap helpt de EU wetten en regels voor een veilige luchtvaart te ontwikkelen en ondersteunt de Europese Commissie bij de controle op de toepassing van deze EU-regels. Het Agentschap verleent ook technische bijstand aan internationale organisaties die voor de veiligheid van de burgerluchtvaart en de bescherming van het milieu verantwoordelijk zijn. Bovendien helpt EASA luchtvaartautoriteiten in landen buiten de EU bij de vervulling van hun internationale verplichtingen met betrekking tot luchtvaartveiligheid. De EASA heeft de bevoegdheid overgenomen van de Europese nationale luchtvaartautoriteiten om bepaalde beslissingen te nemen, bijvoorbeeld het uitreiken van typecertificaten voor nieuwe type vliegtuigen zoals van Airbus en Boeing maar ook voor Rolls Royce motoren. De voorloper van EASA was de JAA (Joint Aviation Authorities), een samenwerkingsverband van luchtvaartautoriteiten uit 42 Europese landen, gevestigd in Hoofddorp.
“Ik heb mijn jeugd doorgebracht samen met andere Molukkers die ‘in de wijk’ woonden”
Hoe is het allemaal begonnen?
Ik heb in Tiel mijn lagere en middelbare schooltijd doorlopen en mijn jeugd doorgebracht samen met andere Molukkers die “in de wijk” woonden. De universiteit heb ik bereikt via een omweg. Omdat ik het advies kreeg (vergelijkbaar met CITO toets) voor de MAVO ben ik daar begonnen en heb na het behalen van mijn diploma achtereenvolgens mijn Havo en VWO (Atheneum) diploma behaald. Vervolgens heb ik in Tilburg rechten gestudeerd waar ik mij specialiseerde in Europees en Internationaal publiek recht.
“In mijn middelbare schooltijd raakte ik ontzettend gefascineerd door boeken van Eldridge Cleaver, leider van the Black Panther Party en van Angela Davis”
Al op jonge leeftijd wist ik eigenlijk ik al dat ik rechten wilde studeren. In mijn middelbare schooltijd raakte ik ontzettend gefascineerd door boeken van Eldridge Cleaver, leider van the Black Panther Party en van Angela Davis. Beide waren afro Amerikaanse burgerrechtenactivisten die streden tegen de ongelijkheid en ongelijke behandeling van zwarte Amerikanen in de VS. Wellicht zoals bij vele andere Molukse jongeren uit die tijd kan aan dit rijtje, de Argentijns marxistisch revolutionair en Cubaans guerrillaleider, Che Guevara niet ontbreken.
Daarnaast werd er thuis veel over politiek gesproken, met name over de ‘RMS’ en over ‘de belofte van Nederland’ en over het onrecht dat onze ouders werd aangedaan. Met name door de ‘Aktie Wassenaar’ – waar wijlen mijn broer Jantje betrokken was – en het vertrek van Generaal Tamaela naar de VS om de Molukse zaak onder de aandacht te brengen van de internationale gemeenschap bij de Verenigde Naties, hadden destijds zeker invloed gehad op mijn keuze om rechten te gaan studeren en de internationale richting te kiezen.
Mijn ouders en oudere broers en zus waren politiek zeer actief, maar vonden daarentegen omdat zij hier al mee bezig waren, dat de jongeren binnen de familie dit niet meer hoefde te doen. Zij zagen liever dat wij ons best deden op school.
We hadden het thuis niet breed en moesten ieder dubbeltje omdraaien. Desondanks kon ik kon altijd terecht en rekenen op de steun van mijn ouders en mijn broers en zusjes op wat voor manier dan ook. Bang voor teveel afleiding in een universiteitsstad als bijvoorbeeld Amsterdam, heb ik er overigens destijds bewust voor gekozen om in Tilburg te studeren om later te ontdekken dat “Brabantse nachten erg lang en vooral gezellig kunnen zijn”.
“Dat ik trots was dat ik dit als Molukker voor elkaar heb gekregen”
Had u ook te maken met extra druk in uw studietijd?
In tegenstelling tot mijn middelbare school ging mijn universitaire opleiding om verschillende ook persoonlijke redenen niet van een leien dakje. Als ik terugdenk aan deze zware momenten dan verbaast het mij weleens dat ik het ook heb afgemaakt. Tijdens mijn ‘afstudeer-speech’ vertelde ik dat ik me ervan bewust ben dat ik dit niet alleen voor mezelf heb gedaan en dat ik trots was dat ik dit als Molukker voor elkaar heb gekregen.
“Aan het eind van de rit komt het echter neer op de kwaliteit die je levert als professional en daar wordt je op afgerekend, niet op je afkomst”
Ja, ik wilde en voelde de drang om me extra te bewijzen tijdens mijn studie en ook tijdens mijn werk. Dit was overigens voor mij geen belemmering, maar het heeft mij ook gevormd tot wie ik uiteindelijk ben geworden. Aan het eind van de rit komt het echter neer op de kwaliteit die je levert als professional en daar wordt je op afgerekend, niet op je afkomst.
Wat was uw rol bij de Europese luchtvaart autoriteit (EASA)?
Als hoofd juridische zaken gaf ik leiding aan een team van ongeveer 15 juristen uit diverse landen. Zij hebben tot taak om juridisch advies te verstrekken op het gebied van publiek- en privaatrecht, met name op het Europees en internationaal (lucht). Ook, vertegenwoordig ik het Agentschap voor het EU gerecht in Brussel bij geschillen tussen EASA en haar Europese ambtenaren. De werktaal binnen EASA is in de praktijk Engels maar voor het juridische werk is met name Frans en Duits heel belangrijk. De zaken voor de Europese gerechtshoven bijvoorbeeld verlopen in het Frans (soms met vertaling). Inmiddels beheers ik deze talen in woord en geschrift, duidelijk beter dan mijn Bahasa Melayu dat ik overigens wel goed begrijp.
De Bahasa Indonesia heb ik met name in de afgelopen jaren enigszins verbeterd tijdens mijn verblijf in Singapore.
Uiteindelijk bent u aan het werk gegaan in Singapore. Waarom Singapore en wat deed u hier precies?
Na 11 jaar als hoofd juridische zaken, vond ik het tijd om te switchen. “Ik wist dat EASA een aantal kantoren had gevestigd in andere landen, zoals Canada, China, Verenigde Staten. Een aanbieding van EASA om naar het kantoor in Montréal te gaan, heb ik destijds geweigerd (“min 20 graden Celsius was mij te koud”). Toen de kans zich voordeed om een nieuw op te zetten kantoor te leiden in Singapore sprak mij dit direct aan, waardoor ik besloot om te solliciteren. Deze baan heb ik uiteindelijk ook gekregen. Aan deze post was een diplomatieke status (minister-counselor) verbonden.
Het nieuwe kantoor dat Frank heeft opgezet is uiteindelijk in 2017 geopend in het bijzijn van vertegenwoordigers van ambassadeurs en diplomatiek personeel van zowel EU landen en de zuidoost Aziatische landen die lid zijn van ASEAN. Voor de EU waren naast EASA ook vertegenwoordigers aanwezig van de Europese Commissie, Ambassadeur van de EU Delegatie in Singapore. Daarnaast was ook de Europese luchtvaartindustrie vertegenwoordigd, zoals vliegtuigfabrikanten, airlines alsmede ICAO, de burgerluchtvaartorganisatie van de Verenigde Naties.
Uitgangspunt voor EASA om in Singapore vertegenwoordigd te zijn is allereerst dat iedere EU burger waar ook ter wereld veilig moet kunnen vliegen. Bovendien is zuidoost Azië een gigantische markt voor de luchtvaart, aangezien er ontzettend veel mensen daarheen vliegen voor zaken en vakantie. Ook de Europese luchtvaartindustrie is hier goed vertegenwoordigd. Het is hierdoor een strategische keuze geweest om een bijkantoor van EASA juist hier te vestigen. Wij vinden het namelijk belangrijk dat ook in deze regio dezelfde standaarden als in Europa gelden op het gebied van veilig vliegen.
Normaliter als de coronacrisis er niet zou zijn geweest, zou -volgens de economische voorspelling van onder meer Boeing en anderen vliegtuigfabrikanten – de groei van de luchtvaart het sterkst zal doorzetten in Zuid-Oost Azië. De voorspelling, overigens vóór de corona uitbraak is, dat in de komende 2 decennia, 40% van de nieuwe vliegtuigbestellingen gaan naar Azië.
Zuid-Oost Azië heeft een grote aantrekkingskracht onder de miljoenen reizigers uit landen zoals China, India en Indonesië met een groeiende jonge middenklasse die meer dan voldoende middelen hebben om regelmatig te reizen zowel in eigen land als in de omringende landen. Voor veel landen in zuidoost Azië is dit een enorme uitdaging om deze groeiende stroom reizigers voldoende maar ook veilige luchttransport te bieden. Voor een aantal landen werd het veiligheidsniveau niet voldoende geacht door zowel ICAO als de EU (‘zwarte lijst’) en VS.
Net als in andere landen in de wereld, kampt de luchtvaartsector (in de pre-corona tijd) in deze regio met een tekort aan gekwalificeerde piloten en luchtvaarttechnici.
“Naast Indonesië stond ik ook in contact met alle 10 Asean landen, zoals Singapore en Thailand”
Had u veel met Indonesië te maken?
Ja, het was mijn taak om de relatie te versterken tussen de EU/EASA en de landen die deel uitmaken van de Associatie van Zuidoost Aziatische landen (ASEAN) . behalve met Singapore en Thailand hebben ik gewerkt aan een samenwerkingsovereenkomst tussen EASA en het Indonesische Directoraat Generaal Luchtvaart (Ministerie van Transport) op het gebied reguleringen binnen de burgerluchtvaart. Die overeenkomst is in November 2019 getekend. Dit had zoals eerder genoemd betrekking op het vraagstuk veilig vliegen. Ik was hierdoor regelmatig in Indonesië en had van tijd tot tijd contact met Indonesische luchtvaartautoriteiten en de EU Delegatie in Jakarta. Naast Indonesië stond ik ook in contact met alle 10 Asean landen, zoals Singapore en Thailand.
“Indonesië – met zijn 267 miljoen inwoners – is zeker geen makkelijk land om te besturen. De afstand naar de centrale regering vanuit bijvoorbeeld de Molukken is enorm wat het er soms niet makkelijker op maakt voor de regionale overheid om ‘succesvol zaken te doen’ in de hoofdstad”
Hoe kijkt u naar de situatie rondom het schandaal bij Garuda Indonesia toentertijd, waarbij de CEO terecht is gewezen door de Indonesische overheid?
Ik vind het een goed signaal dat dit wordt opgepakt. Je ziet ook dat er op dit gebied veel vooruitgang is gemaakt om nepotisme (vriendjespolitiek) en corruptie aan te pakken. Indonesië – met zijn 267 miljoen inwoners – is zeker geen makkelijk land om te besturen, met name door de eilanden structuur en een gebied dat, van west naar oost gerekend, een afstand bestrijkt van London naar Moskou. Toezicht en rechtshandhaving is niet eenvoudig. De afstand naar de centrale regering vanuit bijvoorbeeld de Molukken is enorm wat het er soms niet makkelijker op maakt voor de regionale overheid om ‘succesvol zaken te doen’ in de hoofdstad.
“Voor de Molukken is het van belang dat de eilandengroep als provincie en regio mee kan profiteren en niet vergeten wordt wanneer het gaat om investeringen in bijvoorbeeld nationale infrastructuur projecten. Hier ligt een belangrijke taak voor de regionale overheid in haar relaties met de centrale regering”
Wat is uw visie met het oog op de groei en ontwikkeling van de Molukken?
Het is bekend en in bijvoorbeeld ASEAN studies bevestigd dat de Molukken één van de armste provincies in Indonesië is. Voor de Molukken is het van belang dat de eilandengroep als provincie en regio mee kan profiteren en niet vergeten wordt wanneer het gaat om investeringen in bijvoorbeeld nationale infrastructuur projecten. Hier ligt een belangrijke taak voor de regionale overheid in haar relaties met de centrale regering om te voorkomen dat de regio achter het net vist.
“Molukkers moeten uiteindelijk aantrekkelijke goed opgeleide arbeidskapitaal vormen”
Ambon en andere eilanden op de Molukken moeten nationaal en internationaal op de kaart staan en aantrekkelijk gemaakt worden voor handel, toerisme en wetenschap. Inwoners op de Molukken moeten kunnen profiteren van goede gezondheidszorg en onderwijs voorzieningen en Molukkers moeten uiteindelijk aantrekkelijke goed opgeleide arbeidskapitaal vormen. Ook in Asean-verband wordt gekeken naar de ondersteuning en verdere ontwikkeling van zgn. verafgelegen regio’s (remote regions), waar de Molukken ook onder zou moeten vallen zodat het ook kan profiteren van internationale ondersteuning.
Vanuit mijn eigen vakgebied ben ik ervan overtuigd dat goede transport verbindingen en bereikbaarheid van en tussen eilanden van essentieel belang zijn voor handel en voor de ontwikkeling van de diverse eilanden en regio’s.
Die verbondenheid (connectivity of konektivitas in Bahasa) van en tussen de eilanden met name met belangrijke regio’s en (internationale) netwerkverbindingen (hubs) is goed voor de ontwikkeling van de markt, de handel en distributie. Verbetering van de connectiviteit door versnelling van infrastructuur projecten (wegen, spoorwegen, luchthavens, zeehavens) staan hoog op het programma van President Jokowi. Het streven is dat alle uithoeken van Indonesië goed bereikbaar zijn. Er is veel interesse vanuit de EU en andere (Westerse en Aziatische) landen en zeker de Europese industrie om Indonesië daarin te ondersteunen zoals op het gebied van luchtvaart. De Molukken moet kunnen profiteren van dergelijke steun.
“Voor de Molukken is van belang dat de grote eilanden bereikbaar zijn en zo mogelijk als (internationale) toegangspoort kunnen dienen naar internationale transport knooppunten”
Op het gebied van luchtvaart heb ik de indruk dat de autoriteiten van goede wil zijn en weten wat en waar verbeteringen gebracht moeten worden. Voor de Molukken is van belang dat de grote eilanden bereikbaar zijn en zo mogelijk als (internationale) toegangspoort kunnen dienen naar internationale transport knooppunten. Nogmaals, connectiviteit blijft hierin een belangrijk aspect.
“In Nederland zijn er heel veel goede initiatieven en stichtingen die zich bezighouden met het geven van ondersteuning op de Molukken. Deze staan vaak los van de politieke vraagstukken wat een goede zaak is”
Een land met 267 miljoen inwoners is een enorme markt. De Molukken zullen moeten zien waarin ze uitblinken en dat kunnen verkopen in eigen land. Neem bijvoorbeeld – op het gebied van cultuur – het thema ‘Ambon, Unesco City of Music’. Hoe kun je dit – commercieel gezien – ver-markten en investeren in scholing, en gerelateerde onderwerpen zoals innovatie en digitalisering zodat Ambon ‘Center of Excellence’ wordt (muziekscholen, studio’s, mediapark). Belangrijk is wel dat niet alleen Ambon maar uiteindelijk ook de hele regio daarvan profiteert. In Nederland zijn er heel veel goede initiatieven en stichtingen die zich bezighouden met het geven van ondersteuning op de Molukken. Deze staan vaak los van de politieke vraagstukken wat een goede zaak is. Soms hoor ik het woord ‘parcuma’, maar dat staat niet in mijn woordenboek, want het is nooit voor niks!
Welk land waar u gewerkt heeft gaf u uiteindelijk de meeste voldoening?
Singapore om verschillende redenen. Ik voel me met deze regio zeer verbonden. Futuristische en zeer ontwikkeld land met verschillende culturen die in staat zijn om vreedzaam met elkaar samen te leven en waar ze Engels, Maleis, Chinees en Tamil als officiële taal hebben. Singaporezen hebben het goed begrepen: ‘kennis, kennis en nogmaals kennis’ te beginnen bij de kleuteropleiding.
Wat de uitdaging zo mooi maakte, is de grote mate van verantwoordelijkheid die ik daar had. Je wordt beschouwd als visitekaartje voor de EU en vertegenwoordigt een EU-agentschap in het buitenland. Het moest vanaf de grond opgebouwd worden en je hebt met totaal andere culturen en gewoontes te maken. De manier van zakendoen verschilt per land. Ik dacht in eerste instantie dat mijn roots een voordeel zou zijn. Dat was het ook maar realiseerde me na verloop van tijd dat ik in veel opzichten ontzettend Europees ben. Dit uitte zich in mijn opvattingen over de manier van werken en bepaalde vormen van, zowel interne als externe communicatie met diverse stakeholders.
Het gaat bijvoorbeeld allemaal niet zo snel, zoals wij hier in Nederland gewend zijn. Je hebt daar te maken met hiërarchische structuren. Soms maakte ik gebruik van mijn rang, dat ik af en toe heb ingezet op momenten dat dit nodig was. Ik ben er ook trots op dat ik in een totaal andere (werk-) omgeving mijn weg heb weten te vinden en het kantoor met het team succesvol heb opgezet.
U bent met vervroegd pensioen. Wat zijn nu uw plannen?
Ik ben inderdaad met EU pensioen, een jaar eerder dan gepland en volgens mijn werkomgeving ‘terecht en verdiend’. De eerste tijd zal ik benutten om de banden aan te halen met mijn familie, vrienden en kennissen. Ik ben in de afgelopen 15 jaren in het buitenland geweest en dan is het nu extra prettig om iedereen weer wat vaker te zien en om mij heen te hebben. Zakelijk gezien zou ik mijn kennis en ervaring nog willen delen bijvoorbeeld door trainingen en advieswerk. Ik ben ook van plan om veel te gaan reizen en terug te gaan naar Z.O. Azië. Ik ben in die zin levensgenieter. Ik ben nog nooit op de Molukken geweest en als het mij gegund is, ontzettend benieuwd naast de gebruikelijk familie bezoeken en toeristische trekpleisters naar de infrastructuur-projecten en andere voorzieningen.
Wilt u de lezers van TIFA MAGAZINE nog iets meegeven?
Ja, allereerst zou ik graag mijn bangsa mee willen geven en met name de jonge generatie lezers dat alles mogelijk is! Gewoon je gevoel en hart volgen bij de (studie) keuzes die je gaat maken en vooral doorzetten ook als het soms tegenzit. Ik ben begonnen als MAVO scholier heb uiteindelijk mijn academische studie afgerond en kijk terug naar een prachtige carrière. Het maakt niet uit waar je begint, alles is te realiseren!
Als jongeren geïnteresseerd zijn en meer willen weten over werken/stage bij de EU (agentschappen) of één van de genoemde onderwerpen, dan kunnen ze altijd contact met mij opnemen via de redactie van Tifa Magazine. Ik wil ze hier graag bij ondersteunen.
Vanaf 2022 gaan we met onze TIFA krant over op abonnees en posten we artikelen en interviews van de eerdere gratis edities online. Dit artikel is eerder gepubliceerd in TIFA krant, Editie nr. 3, November/December 2020.
De nieuwe en ‘laatste’ gratis TIFA krant is in december verspreid door heel Nederland in de Molukse wijken. Woont u niet in een Molukse wijk en wilt u het thuis opgestuurd hebben stuur ons dan een mail met uw naam en adres. Via social@tifamagazine.com Verzendkosten zijn 3,50
Tifa Magazine brengt per kwartaal een exclusieve papieren krant uit.
Exclusieve interviews en verhalen!
Na twee jaar gratis edities is het vanaf 2022 alleen nog verkrijgbaar als u abonnee bent.
Tifa is actueel, dichtbij en onafhankelijk!
Voor maar 15,- per jaar bent u al lid.U kan abonneren via social@tifamagazine.com
Stuur uw volledige naam, adresgegevens, mail en telefoonnummer naar ons toe ovv Abonnee TIFA Krant.
