Op 31 augustus 2020 werd de herdenking ’50 Jaar Actie Wassenaar’ gehouden in woonoord Lunetten in Vught. De Actie Wassenaar wordt nog steeds beschouwd als een bijzondere actie en de insteek van deze dag was om ook de volgende generaties zich bewust te laten zijn en blijven van de inzet van de jonge generaties voor de strijd van de Republiek der Zuid-Molukken. Tete Siahaya was destijds als politiek activist betrokken bij de bezetting van de ambtswoning van de Indonesische ambassadeur in Wassenaar. Inmiddels heeft hij meerdere boeken uitgegeven en richtte hij in het jaar 2004 met een aantal andere Molukkers in Nederland de Stichting Tiga Batang Air op met als doel om een bijdrage te leveren aan het herstel, het behoud en de ontwikkeling van het Molukse land en volk.
Door Estafano van Aanholt
Tete Siahaya heeft altijd een boodschap. Hij wil zijn publiek vooral aan het denken zetten. Over de Molukse geschiedenis, over identiteit, politiek, cultuur en hoe de wereld in elkaar zit. Bovendien is hij tegenwoordig ook erg actief en populair op social media en dat met name op Facebook. Hier post hij berichten over zeer uiteenlopende onderwerpen, hij ontvangt daarvoor veel likes en reacties. In dit interview gaan we een open gesprek met hem aan over diverse onderwerpen die hem en vele Molukkers aan het hart gaan.
Wie is (oom) Tete Siahaya?
Veel jongeren kennen mij van naam ‘Oh dat is die oom van vroeger’, maar ik ben altijd doorgegaan en uiteindelijk beland waar ik nu mee bezig ben en dat is Tiga Batang Air. Dat leid ik nu al 16 jaar. We zijn oorspronkelijk begonnen onder de naam Kelpeta (Kelompok Peduli Tanah Air = groep die zich bekommert om het vaderland). Dat was in 2001, tijdens de kerusuhan). Met als doel: het vinden van een uitweg uit die ellende. Inmiddels heb ik ook een aantal boeken uitgegeven. Het eerste over de Actie Wassenaar met als titel Mena muria. Wassenaar ’70: Zuid-Molukkers Slaan Terug. Een Persoonlijk Verslag Van De Strijd.
Mijn tweede boek bestaat uit korte autobiografische verhalen over de worsteling van de tweede generatie Molukkers en die van mijn vader in het bijzonder. Hij liep tijdens vakantie meningitis op en overleed uiteindelijk in een ziekenhuis op Ambon. We hebben hem toen in zijn geboortedorp Itawaka naast zijn ‘rumah tua’(traditioneel familiehuis) begraven, vandaar de titel van het boek: ‘Eindhalte Itawaka’.
Mijn derde boek is van een heel andere orde. Hierin beschrijf ik mijn kijk op de bevindingen van een Duitse expeditie in de jaren dertig naar Seram, een van de Molukse eilanden. Dit boek kreeg als titel: ‘Het mystieke Driestromengebied’; van de Tala, Eti en Sapalewa (Tiga Batang Air). Ook beschrijf ik in dit boek het reilen en zeilen van Stichting Tiga Batang Air. De teloorgang van landelijke Molukse belangenorganisaties vormt de derde verhaallijn van dit boek.
Mijn vierde en laatste boek tot nu toe is ‘Iko Beta’, een boek vol verhalen en anekdotes over het leven van Molukkers in Nederland en mijn persoonlijke belevenissen door de jaren heen. Tussen de regels door probeer ik Tiga Batang Air bij een zo groot mogelijk publiek voor het voetlicht te brengen, teneinde geld te kunnen genereren. Het is gebaseerd op facebookposts, maar aan de hand daarvan heb ik er nog veel meer aan toegevoegd.
“Tala, Eti en Sapalewa. Deze drie stromen zijn ontsprong- en uit de mythische berg Nunusaku op het moedereiland Seram”
Waar staat de stichting Tiga Batang Air voor?
Tiga Batang Air betekent ‘de drie waterstromen’. Volgens de overlevering zijn de Molukken ontstaan uit de Tala, Eti en Sapalewa. Deze drie stromen zijn ontsprong- en uit de mythische berg Nunusaku op het moedereiland Seram. Ze staan symbool voor het verleden, het heden en de toekomst van de Molukken.
Na de enorme verwoestingen, die de religieuze onlusten tussen 1999 en 2003 in de Molukken hebben teweeggebracht, ontstond er een dringende behoefte aan (nood-) hulp. De stichting hoopt de gestelde doelen te bereiken door het uitvoeren van kleinschalige projecten op de Molukken. Hierbij werkt de stichting zo veel mogelijk samen met de lokale bevolking en maakt ze gebruik van de aldaar aanwezige kennis met betrekking tot flora, fauna, politiek, adat isti adat (culturele gebruiken), leefsituatie en klimaat. In die tijd probeerden wij de mensen dus te helpen en automatisch belandde je in de hulpverlening.
Wij begonnen destijds met een ‘betjak’ (fietstaxi)-project. We hebben er eerst 20 gekocht en die gaven wij aan vluchtelingen uit bijvoorbeeld Buru en Tenggara in bruikleen, zodat zij geld konden verdienen om hun gezinnen te onderhouden. Het idee was ook dat zij een deel zouden afstaan om meer betjaks te kunnen kopen. Naderhand zagen wij dat we dit niet eindeloos konden blijven doen, waardoor we een modus moesten vinden om structureel iets te doen.
“We merkten dat de leefomgeving van de mensen in de hutans werd bedreigd. Ons doel was toen om de lokale bevolking mondiger te maken om hier tegenin te gaan”
Toen kwamen wij omstreeks het jaar 2003 de activiteiten rondom het illegale houtkappen nabij het bergdorp Abio tegen. Stichting Tiga Batang Air was inmiddels opgezet als vehicle om projecten op te zetten op Tanah Air. We merkten dat de leefomgeving van de mensen in de hutans werd bedreigd. Ons doel was toen om de lokale bevolking mondiger te maken om hier tegenin te gaan. Waar we echter mee te maken kregen, was dat goede educatie een drempel was, waardoor wij de beslissing hebben genomen om de mensen op te gaan leiden.
In 2005 heeft onze stichting een eerste huis gebouwd in Sanahu op Ceram. Dit kwam tot stand dankzij de toenmalige ‘bapa radja’ (dorpshoofd) die ons een stuk grond ter beschikking stelde. Hier begonnen zeven kinderen uit Abio met voortgezet onderwijs aan de SMP van Sanahu. Het niveau is te vergelijken met het VMBO. Een aantal ouders van de twaalfjarige scholieren gingen vanuit de bergen mee ‘naar beneden’ om voor ze te zorgen.
Deze eerste fase duurde drie jaar en onze stichting vond het zonde om dit niet voort te zetten. Echter een vervolgopleiding vinden is geen makkelijke opgave. De dichtstbijzijnde SMA (vergelijkbaar met HAVO/VWO) staat in de stad Masohi, een paar uur rijden van Sanahu. Voor scholieren die voordat ze ‘naar beneden’ gingen nog nooit de zee hadden gezien, zou het stadsleven een enorme verandering betekenen. Zo groot was dus het contrast en de betekenis van het werk dat wij deden.
Van de eerste lichting Abio-scholieren die naar de SMP van Sanahu gingen, waren 6 meisjes bereid om naar de SMA in Masohi te gaan. Tiga Batang Air had toen voor hen geregeld dat zij bij een geremigreerd echtpaar uit Nederland konden intrekken. De stichting betaalde voor hen alle onkosten, waaronder kost en inwoning en de opleiding. Dit laatste duurde wederom 3 jaar, van 2009 tot 2012. Ondertussen was het aantal Abio-scholieren in Sanahu ieder jaar gegroeid. Een mooie ontwikkeling die aan de andere kant veel meer inzet en geld kostte. Tegelijkertijd hadden wij een plan gemaakt om jongeren verder te laten studeren bij de Pattimura Universiteit op Ambon.
Vanwege de financiële draagkracht van de stichting op dat moment konden wij helaas niet alle studenten in Masohi meenemen daarnaartoe. Alleen de twee beste leerlingen mochten mee naar Wailela waar wij in 2012 een nieuw studentenhuis hebben laten bouwen. Dit onderkomen telde zes kamers. Behalve de twee uit Abio kwamen hier ook twee studenten uit Buru en een uit Ambon te wonen. In het begin had iedere student een eigen kamer. Maar toen het aantal groeide moesten ze op een gegeven moment een kamer delen.
Vanaf het prille begin van de activiteiten van Stichting Tiga Batang Air op de Molukken werden we bijgestaan door een lokale kracht. Deze hebben wij in 2012 offi cieel als TBA-coördinator in dienst hebben genomen. Behalve ervoor zorgen dat de scholieren en studenten aan niets ontbrak begeleidde hij de bouw van de studentenhuizen die de stichting liet uitvoeren. In 2014 liet Stichting Tiga Batang naast het eerste studentenhuis in Wailela een tweede bouwen. Dit telde veel meer kamers en werd in tegenstelling tot het eerste door mensen uit Itawaka gebouwd. Voor de bewoners van dit dorp op het eiland Saparua, waar mijn vader oorspronkelijk vandaan komt, was het een stukje welkome werkvoorziening.
Drie criteria hanteerden wij bij de selectie van onze studenten:
– ze moeten van arme komaf zijn
– kinderen van boeren en vissers
– afkomstig uit geïsoleerde gebieden
– het toelatingsexamen van de universiteit waarborgt hun kunnen
De studenten committeren zich voor vijf jaar. De insteek en verwachting naar de studenten toe is dat ze de kennis die zij opdoen overdragen aan de mensen daar. Natuurlijk mogen zij elke baan kiezen die ze willen, zolang zij deze kernwaarden maar meenemen in hun verdere loopbaan.
In 2017 heeft Stichting Tiga Batang Air haar nieuwe twaalf kamers tellende studenten in Sanahu in gebruik genomen. Maar ook dit ruime onderkomen was binnen afzienbare tijd ontoereikend om de eindeloze stroom middelbare scholieren uit Abio te huisvesten. Velen moeten genoegen nemen met een plek in een van de ‘gaba gaba’-huisjes die hun ouders in de omgeving van de TBA-compound hebben gebouwd. Dit zijn traditionele huisjes opgetrokken uit de stengels van de 7 meter lange bladeren van de sagopalm. Een jaar later hebben wij naast dit studentenhuis of ‘asrama’ een bijzonder gebouw laten neerzetten dat als gastenverblijf annex kantoor van de stichting dient. Het is volledig uit hout opgetrokken en rust in zijn geheel op betonnen palen. Ongeveer een meter boven de grond. Hiermee hebben wij uiting willen geven aan de verbondenheid die we met onze voorouders voelen. Ook zij bouwden hun ‘gaba gaba’-huisjes gewoontegetrouw op palen.
“Aan groenten en vruchten is er geen gebrek. Wel moet men regelmatig er op uit trekken om wild te vangen voor de nodige proteïnen, want vis is daarboven niet voorhanden”
Wat is de impact van de COVID-19 pandemie op de projecten en de studenten?
Toen de pandemie uitbrak moesten ze uit veiligheidsoverwegingen op last van hun familie naar hun geboortedorpen terugkeren. Doordat de Pattimura Universiteit haar deuren sloot konden de studenten van Stichting Tiga Batang Air niets anders doen dan daar de tijd door te brengen. Dit houdt in dat zij terug moesten schakelen naar het eenvoudige leven van weleer. Hierin staat het vergaren van levensmiddelen voor de familie centraal. Voor bergbewoners is de cassave (een knolgewas) het basisvoedsel. Aan groenten en vruchten is er geen gebrek. Wel moet men regelmatig er op uit trekken om wild te vangen voor de nodige proteïnen, want vis is daarboven niet voorhanden. Ondertussen zijn de meeste TBA-studenten terug in Wailela op Ambon en volgen, vooralsnog, colleges online. Ook de middelbare scholieren uit Abio zijn inmiddels grotendeels afgedaald naar de compound in Sanahu en aan het nieuwe schooljaar begonnen.
Hoe kijkt u terug op de Actie Wassenaar?
Belangrijk voor mij is dat ik door ben gegaan met de missie, maar dan op een slimmere manier. Voor een mens is het belangrijk als hij resultaat boekt, want anders raakt men gedemotiveerd. Het is voor mij belangrijk om tastbare dingen te realiseren. De projecten met Tiga Batang Air maken daar deel van uit. Waar ik naartoe wil, en daar streef ik al jaren naar, is dat de bevolking daar een menswaardig bestaan kan leiden met gelijke kansen op het gebied van onderwijs. Daarnaast vind ik het belangrijk dat de natuur zoveel mogelijk intact blijft. Kaalslag van het land moet acuut stoppen. Dit geldt ook voor Molukse wateren die momenteel door honderden buitenlandse trawlers worden leeggevist. Om dit te realiseren heb je goed opgeleide kaders nodig. Waar wij vanaf moeten is dat wij van hier denken alles te kunnen regelen. Ook de mensen daar moeten dit realiseren en bereid zijn om zichzelf beter te scholen. Molukkers uit Nederland kunnen hen daarbij helpen door hen toegang tot middelbaar en hoger onderwijs te verlenen. Tot op de dag van vandaag ben ik nog steeds bezig met mijn missie, maar binnen de kaders van wat wel of niet kan. Ik ben inmiddels ouder en milder geworden, maar ik denk er nog steeds hetzelfde over als toen.
“Doe gewoon waar je in gelooft en geef iedereen de ruimte om zijn eigen weg te gaan”
Wat vindt u van de recente vlaggen acties van de 3e generatie Molukse jongeren?
Ik ben daar hartstikke blij mee. Blij met hoe de jongere generaties dit nu oppakken. In de tijd van actie Wassenaar was er duidelijk sprake van twee kampen, de kant van Manusama en die van Tamaela. Zij konden elkaar wel de hersens inslaan, maar deze recente landelijke actie van de jongeren zegt wat over onze onderlinge verdraagzaamheid. Wij waren destijds meer bezig met ons eigen gelijk, terwijl we hetzelfde doel hadden. Misverstand bij velen is dat eenheid een doel op zich is. We zijn hierdoor jaren bezig om dit te creëren. Een typerend voorbeeld is een door mij gebezigde uitspraak dat luidt; “zet twee Molukkers bij elkaar en je hebt drie partijen”. Doe gewoon waar je in gelooft en geef iedereen de ruimte om zijn eigen weg te gaan. Onderweg zul je geestverwanten tegenkomen waarmee je samen verder kunt gaan. Zorg dat je trots en ego dit alles niet in de weg staan.
Hoe kijkt u persoonlijk terug op 31 augustus 1970?
Met een brok nostalgie. Je bent jonger en kijkt anders tegen zaken aan. Tegenwoordig denk ik genuanceerder, maar het ideaal is hetzelfde! En 50 jaar is niet niks, er is ontzettend veel veranderd. Eerlijkheidshalve moet ik ook zeggen dat sommige strijdmakkers in de loop der tijd afvallig zijn geworden. Dat mag allemaal, ik respecteer hun keuzes. Ook wanneer zij hun eigen pad zijn opgegaan, mits ze het eigen nest maar niet bevuilen. Mijn motto is: Vergeet niet wie je bent, waar je vandaan komt en laat iedereen in zijn waarde.
“Voor bergbewoners is de cassave (een knolgewas) het basisvoedsel. Aan groenten en vruchten is er geen gebrek”
Een bekende naam van u en uiteraard ook titel van uw laatste boek is ‘Iko Beta’, waar staat dit voor?
In Itawaka heb ik een boot met de naam ‘Iko Beta’. Want meer dan 20 jaar heb ik aan ‘big gamefi shing’ gedaan. Dat is het vangen van grote zeevissen met een hengel. Daarbij is de vangst Een bekende naam van u en uiteraard ook titel van uw laatste boek is ‘Iko Beta’, waar staat dit voor? In Itawaka heb ik een boot met de naam ‘Iko Beta’. Want meer dan 20 jaar heb ik aan ‘big gamefishing’ gedaan. Dat is het vangen van grote zeevissen met een hengel. Daarbij is de vangst van een vis van 1 tot 3 meter geen uitzonderring. Ik gaf mijn boot deze naam omdat ik wil dat de vissen mij zouden volgen als ik kunstaas achter mij aan sleep. Nu gebruik ik deze naam op Facebook en recent ook als titel van mijn boek. Behalve een goed verhaal heeft ‘Iko Beta’ voor mij een dieper liggende betekenis. Voor bergbewoners is de cassave (een knolgewas) het basisvoedsel. Aan groenten en vruchten is er geen gebrek. Wel moet men regelmatig er op uit trekken om wild te vangen voor de nodige proteïnen, want vis is daarboven niet voorhanden.
U heeft vele betekenisvolle activiteiten uitgevoerd. Heeft u bijvoorbeeld bepaalde studies gevolgd, waardoor u hiertoe bent gekomen?
Nee, ik ben een autodidact en heb dus veel kennis opgedaan door zelfstudie. In mijn jeugdjaren heb ik de hbs-opleiding gevolgd. De hogere burgerschool was een Nederlandse onderwijsvorm voor voortgezet middelbaar onderwijs. Met de invoering van de Mammoetwet in 1968 werd de hbs opgevolgd door enerzijds het vijfjarige havo en anderzijds het zesjarige vwo. Mijn zoon Sydney, die onlangs in twee richtingen is afgestudeerd aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam zei ooit tegen mij: “Papa, als al die dingen niet op uw pad waren gekomen, dan….” Ik ben echter altijd blijven lezen, letterlijk van alles! Momenteel lees ik het boek ‘Roofstaat: wat iedere Nederlander moet weten’ van schrijver Ewald Vanvugt.
U bent erg actief op Facebook en heeft hier een groot bereik. Wat is uw doel hiermee?
Ik wil graag mijn kijk op onze cultuur delen op een prettige manier, cultureel erfgoed vasthouden en overdragen. Dagelijks post ik wel iets en de reacties zijn enorm en altijd positief. Daar haal ik veel plezier uit. Dit kan ook over iets luchtigs gaan om de interactie op te zoeken met mijn volgers. Gezien het bereik op dit medium blijft het natuurlijk ook een uitstekend kanaal om een boodschap over te dragen of om simpelweg een gezellige conversatie op te zetten.
“Als je wat wilt doen voor onze mensen op de Molukken, verdiep je dan in hoe de mensen daar denken”
Wat is uw boodschap aan de Molukse jongeren?
Wat mij tevreden stemt is het feit dat er momenteel veel beweging is, zoals bijvoorbeeld de vlagparade. De sentimenten van jongerenorganisaties die dit op touw hebben gezet herken ik. Wat ik wel hoop is dat zij elkaar weten te vinden. Want, “masing masing, ratji dia punya kua” is een oud Moluks gezegde. Dit betekent dat iedereen op zijn eigen manier dingen aanpakt, oftewel iedereen bereidt de kua met zijn / haar eigen ingrediënten. Daarin moeten wij elkaar respecteren om samen hetzelfde doel te bereiken.
Tegelijkertijd wil ik de jeugd ook waarschuwen met het volgende: laat je ego niet de ideologie in de weg staan. Een club of organisatie beginnen kan iedereen, maar het in stand houden is wat anders. Mensen die niet aan de zijlijn willen staan moeten out-of-the-box leren denken en met de ontwikkelingen kunnen meebewegen. Je krijgt vele tegenslagen voor je kiezen, maar je moet jezelf pantseren. Ook: met alleen terugblikken komen we niet vooruit. Dat sommige mensen dit nodig hebben als houvast is begrijpelijk. Natuurlijk moeten we stilstaan bij deze gebeurtenissen. Maar de blik moet op de toekomst gericht zijn om vooruit te kunnen komen.
En als je wat wilt doen voor onze mensen op de Molukken, verdiep je dan in hoe de mensen daar denken. Ik heb het voorrecht dat ik al 33 keer thuis ben geweest. Die kennis en ervaring pas ik toe in de activiteiten die wij uitvoeren.
Dit artikel is gepubliceerd in TIFA krant, Editie 3, 2020
2022 TIFA MAGAZINE 10 JAAR
Tifa Magazine brengt per kwartaal een exclusieve papieren krant uit. Exclusieve interviews en verhalen!
Na twee jaar gratis edities is het vanaf 2022 alleen nog verkrijgbaar als u abonnee bent.
Tifa is actueel, dichtbij en onafhankelijk! Voor maar 15,- per jaar bent u al lid.
U kan abonneren via social@tifamagazine.com
Stuur uw volledige naam, adresgegevens, mail en telefoonnummer naar ons toe ovv Abonnee TIFA Krant.
